Cızlavet’in Ayak İzleri: İsveç’ten Türkiye’ye Bir “Lastik Devrimi”

“Cızlavet”… Belki de çoğumuzun ayaklarında aşina olduğu bu pratik ve mütevazı ayakkabının, İsveç topraklarından çıkıp Türkiye’ye uzanan ilginç bir öyküsü var.

Hikaye, 1900’lerin başında, otomobil lastiği işine gönül vermiş iki İsveçli kardeş, Wilhelm ve Carl Gislow ile başlıyor. Gislaved şehrinde yaşayan bu iki girişimci kardeşin, aynı adı taşıyan bir lastik fabrikası vardı. Ancak zihinlerini kurcalayan bir soru vardı: Üretim fazlası veya hurdaya çıkan lastikler ne olacaktı?

İşte bu sorudan doğan bir fikirle, Gislow kardeşler atık lastiklere yeni bir form vermeye karar verdiler. Kalıplar tasarladılar, presler kurdular ve ortaya, o dönem için devrim niteliğinde olan, ucuz ve dayanıklı bir ayakkabı çıktı: “Gislaved Lastik Ayakkabısı”. Bu pratik ayakkabı, sadece İsveç’te değil, tüm Avrupa’da büyük ilgi gördü.

1930’lu yıllarda ise, bu “lastik ayakkabılar” Türkiye pazarına da girdi. Ancak Anadolu insanının dilinde “Gislaved” telaffuzu biraz zordu. Zamanla bu yabancı isim, halkın ağzında evrimleşerek “cızlavet” halini aldı.

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Avrupa değişmiş, sanayi hızla gelişmişti. Gislow kardeşler, bu “ilkel” ayakkabı türünün artık rekabet edemeyeceğini düşünerek üretimini durdurdu. Ancak bir ülke hariç: Türkiye! Burada “cızlavet” büyük bir ilgi görmüş, yerli üreticiler tarafından taklit edilerek üretimine şakır şakır devam edilmişti.

1930’larda, tıpkı Türkiye gibi “Gislaved” giyen İsveç, bugün kişi başına düşen 42 bin dolarlık milli geliriyle, dünyanın en mutlu ve yaşam kalitesi en yüksek ülkelerinden biri.

Türkiye ise, hala “cızlavet” ile yoluna devam ediyor. Gislaved’lerin bu topraklara ilk geldiği yıllarda 5 yaşında olan Recep amca, bugün 75 yaşında ve ayağında hala o mütevazı “cızlavet”ler var. Üstelik yırtık…

Belki de bunun nedeni, Türk siyasi tarihinin, “cızlavet”ten “Prada”ya terfi etmiş nice politikacılarla dolu olmasıdır. “Cızlavet”lerini çıkarıp Milano markalarına geçince, kendilerini bambaşka bir dünyada zannedip, halktan kopan, bağrından çıktığı insanları “köleleri” gibi gören figürlerle dolu bir geçmişimiz var.