Thalidomide Faciası

Bundan yaklaşık 60 yıl önce on binlerce bebeğin hayatı bir daha asla değişmeyecek şekilde etkilendi. Tıp dünyasında gözünü para hırsı bürümüş bir şirketin ihtirası sebebiyle 10 bin bebek öldü ya da sakat kaldı.

İnsanların hayatını kabusa çeviren olayın temelleri Almanya Aachen’de ekim 1957’de atıldı. O dönem isim yapmış bir grup doktor “Thalidomide” etkin maddeli “Contergan” adını verdikleri bir ilaç geliştirdi.

Reçetesiz satılan Contergan’ın prospektüsünde “hamile kadınlar, anne ve çocuklar tarafından güvenle kullanılabileceği” yazıyordu. Hamilelerde uyku problemlerini ve sabahları ortaya çıkan kimi rahatsızlıklara iyi geliyordu. Oysa yeterli testler yapılmamış, hatta kimi denemelerde toksit durumlar fark edilmişti. İlaç yine de piyasaya sürüldü ve dönemin en çok satan ürünlerinden oldu.

1957-1961 arasında dünyanın her yanında satıldı. Ancak sonuçları ağır oldu: 90.000’den fazla düşük, 10.000’den fazla sakat ve ölüm doğum.

Thalidomide sebebiyle sakat doğan bebeklerin elleri ve ayakları gelişemiyor, kasıktan ya da omuzdan kolsuz – bacaksız deforme uzuvlar ortaya çıkıyordu. Bebeklerde körlük ve sağırlığa da rastlanıyordu.

İlaç piyasaya çıktıktan dört yıl sonra 1961 yılında Hamburg’lu bir çocuk doktoru olan Widukind Lenz tarafından mercek altına alındı.

Lenz, özellikle erken hamilelik dönemindeki Thalidomide kullanımı ve kusurlu doğumlar ile ilgili kanıtları Grünenthal’a sundu. Kasım ayının ortalarına doğru firmanın artık kaçacak deliği kalmamıştı, Contergan toplatılmaya başlandı. Grünenthal ilacın yıkıma uğrattığı ailelere toplam 100 Milyon Mark ödemeye mahkum edildi.

ABD ve Türkiye, Thalidomide’in mağduru olmayan nadir ülkelerden. ABD, Almanya’dan ilaç almadığı için bu tehlikeden kurtuldu. Türkiye ise İstiklal Madalyası sahibi Ord. Prof. Dr. Süreyya Tahsin Aygün’ün çabalarıyla bu tehlikeden uzak kaldı. Thalidomide etken maddesinin zararları konusunda bilgi sahibi olan Aygün, Sağlık Bakanlığı’nı uyararak ilacın Türkiye’ye girişini engelli. Bu sayede çocuklarımız kurtuldu.

Halen Almanya’da yaşları 48 ila 52 arasında değişen yaklaşık 2700 Contergan mağduru yaşıyor.

Faciaya sebep olan Grünenthal şirketi ise halen faaliyette. Grünenthal, geçmişte Nazilerle de iç içe olmuş bir şirket. Firma direkt Nazi partisi üyesi Witz kardeşler tarafından parfüm ve temizlik ürünleri geliştiren bir kimya şirketi olarak kuruldu. Bu şirket savaş sonrasında Nazi doktorlarının toplandığı bir kuruluş oldu.

Heinrich Mückter (1914-1987), Hitler’in ari ırk çalışmalarının hevesli doktorlarından biriydi. Tifo için aşı geliştirmekte olan Mückter bu uğurda yüzlerce mahkumun ölümünden de suçluydu. Tifo virüsü vücut dışında yaşayamadığı için Nazilerin rehin aldıkları masum insanlara enjekte ediliyordu. Bu psikopat adam yüz binlerce insanın hayatını kabusa çeviren Contergan adlı ilacın da mucidiydi.