OSMANLI’DA GERDEK GECESİ İÇİN ALINAN VERGİ: ARÛS RESMİ
Arûs, gelin demektir.
yani gelin vergisi de diyebiliriz buna. osmanlı kayıtlarında resm-i arûs, gerdek resmi gibi ifadelerle de tanımlanmıştır.
şimdi diyeceksiniz ki:
“dikkat çeksin diye buna gerdek vergisi diyorsun.
bu aslında bildiğin düğün vergisi!”
öyle değildir.
osmanlılarda zaten nikah vergisi bulunmaktaydı.
nikahı kıyan ve
resmî belgeye işleyen kadılar,
o an vergiyi de tahsil ederlerdi.
arûs resmi ise tamamen feodal mantıkla alınan bir vergidir.
çünkü bu vergiyi alan devletin kendisi değil,
tımar sahibi olan kişi idi.
yani bu kişi,
“bu topraklar benim hakkım.
o sebeple bu topraklarda gerdeğe girecek kişi bana gerdek hakkı vermelidir!” demekteydi.
bu vergi osmanlı’nın
ilk dönemlerinde yoktur.
osmanlı bunu fethettiği avrupa topraklarından öğrenip uygulamıştır.
orta çağ feodal avrupa’sında
“ilk gece hakkı” denen “formariagge”
adlı verginin osmanlı’daki hâlidir
arûs resmi.
verginin miktarı da kanunnâmede
şu şekilde belirtilmiştir:
müslüman bakire kız için:
60 akçe
müslüman dul kadın için:
otuz akçe
gayr-i müslim bakire kız için:
45 akçe
gayr-i müslim dul kadın için:
20 akçe
bu vergiler sancaktan sancağa
ufak farklılıklar göstermekle birlikte başka faktörlerde de
vergi miktarı artmış yahut azalmıştır.
meselâ; hâtunun babası zengin ise
100 akçeye kadar çıkan bu vergi,
kızın ailesi çok yoksul ise göstermelik
bir iki akçeye kadar düşmekteydi.
fatih kanunnâmesi’nden
şöyle bir alıntı:
“ve gerdek değerü âlâsı altmış, evsât’ül – hâl olursa 40 yâhut 30,
fakir olsa yiğirmi yâhut 10 akçe alına.”
(evsât’ül hâl, orta halli demektir.)
tabii yukarıda devletin aldığı vergi değildir dedim ama eğer evlenecek hâtunun babası sipahi yahut beylerbeyi vs. ise bu vergi doğrudan devlet hazinesine aktarılmıştır.
3 kasım 1839’da ilan edilen
gülhane hatt-ı hümâyunu,
nâm-ı diğer tanzimat fermanı ile birlikte bu vergi kaldırılmış,
kadıların nikâh için aldıkları vergi “izinnâme harcı”
ismiyle varlığına devam etmiştir..
Osmanlı Hikayeleri
İlk yorum yapan siz olun